Een zeer effectieve methode om in een boek of andere geschreven tekst de woorden te vinden die iemand niet begrijpt, heet Woordverheldering door hardop lezen.

Als een student voor zichzelf leest, weet hij vaak niet dat hij aan verkeerd begrepen woorden voorbij is gegaan. Maar steeds als hij aan verkeerd begrepen woorden voorbijgaat, zal hij moeite hebben met wat hij leest.

Bij Woordverheldering door hardop lezen laat men de persoon de tekst hardop lezen. Degene aan wie hij de tekst voorleest, helpt hem alle verkeerd begrepen woorden te vinden en op te helderen. Deze persoon noemen we, heel toepasselijk, de Woordverhelderaar.

Woordverheldering door hardop lezen wordt gewoonlijk door twee personen bij toerbeurt gedaan: de ene student is de Woordverhelderaar en geeft de andere student Woordverheldering. Vervolgens draaien ze de rollen om; de student die net Woordverheldering heeft gehad, wordt nu de Woordverhelderaar en geeft zijn partner Woordverheldering.

Een woord kan op vele manieren verkeerd begrepen worden. Het is belangrijk dat degene die Woordverheldering door hardop lezen toepast, bekend is met deze verschillende soorten verkeerd begrepen woorden. Een woord kan verkeerd begrepen zijn vanwege:

1. Een onjuiste (totaal verkeerde) definitie – De persoon leest of hoort het woord “kat” en denkt dat het “kist” betekent. Hij kan er gewoon niet verder naast zitten.

2. Een verzonnen definitie – Iemand werd, toen hij nog klein was, door zijn vriendjes altijd “een meisje” genoemd als hij weigerde iets gewaagds te doen. Hij verzint dan voor het woord “meisje” de definitie “iemand die laf is”.

3. Een niet correcte definitie – Iemand leest of hoort het woord “computer” en denkt dat het een “schrijfmachine” is. Dit is een incorrecte betekenis van “computer”, ook al zijn een schrijfmachine en een computer allebei een bepaald soort machine.

4. Een onvolledige definitie – Iemand leest het woord “kantoor” en denkt dat het “kamer” betekent. De definitie van “kantoor” is: “een gebouw, een kamer of een aantal kamers, waarin de bedrijfsuitoefening van een handelsfirma, een deskundige, een onderdeel van de regering, enz. plaatsvindt”. De persoon heeft een onvolledige definitie voor het woord “kantoor”.

5. Een ongeschikte definitie – De persoon ziet een streepje (-) in de zin: “Ik heb vandaag de nummers 3–7 afgemaakt.” Hij denkt dat een gedachtestreep een minteken is, beseft dat 7 niet van 3 kan worden afgetrokken en kan het dus niet begrijpen.

6. Een homonieme definitie – (Homoniem: een woord of symbool dat twee of meer duidelijk verschillende betekenissen heeft.) Iemand hoort het woord “punten” in de zin “In de vergadering werden drie punten behandeld” en omdat volgens hem “punten” uiteinden van iets zijn, denkt hij dat er iets gedaan is aan uiteinden en snapt er niets van.

7. Een vervangende (synonieme) definitie – (Synoniem: een woord dat een soortgelijke maar niet dezelfde betekenis heeft als een ander woord.) De persoon leest het woord “corpulent” en denkt dat de definitie ervan “zwaargebouwd” is. De persoon heeft een verkeerd begrepen woord, want het woord “zwaargebouwd” betekent groot en zwaar van lichaamsbouw, terwijl corpulent een deftig woord is voor “dik”.

8. Een weggelaten (ontbrekende) definitie – Iemand hoort de zin “Hij heeft een rijke verbeelding”. Deze persoon heeft maar één definitie voor het woord “rijk”. Volgens hem heeft “rijk” te maken met het hebben van veel geld, land, bezittingen, enz. en rijke mensen. Deze definitie klinkt hem niet logisch toe in de zin die hij net gehoord heeft. Hij kan niet begrijpen hoe iemands verbeelding rijk kan zijn. Hij weet niet dat “rijk” ook nog betekent “ruim voorzien, overvloedig”, en dat een rijke verbeelding hebben dus betekent “veel fantaseren”.

9. Een geen-definitie: een geen-definitie is een “niet-begrepen” woord of symbool. Iemand leest de zin “De zaak leverde geen poen op.” Er is geen begrip want hij heeft geen definitie voor “poen”. Het woord betekent “geld, duiten”.

10. Een verworpen definitie – Iemand weigert de definitie van sterretje (*) op te zoeken. Bij bespreking blijkt dat hij elke keer als hij een sterretje op de bladzijde ziet, denkt dat de tekst “heel moeilijk te lezen” zal zijn en dat het dan “literair”, “moeilijk” en “heel intellectueel” is.

Als iemand bij het lezen of bij zijn studie uit gewoonte al heel vaak voorbij is gegaan aan verkeerd begrepen woorden (wat bijna iedereen doet in onze tegenwoordige cultuur), zal niet alleen zijn vaardigheid om te lezen achteruit zijn gegaan, maar ook zijn intelligentie. Wat hij zelf schrijft en zegt zal niet begrepen worden; wat hij leest en hoort zal hij niet begrijpen en hij zal niet in communicatie zijn. Waarschijnlijk ziet hij de wereld om zich heen als een heel eigenaardige plaats; hij voelt dat hij “niet wordt begrepen” (hoe waar!) en hij vindt het leven wat miserabel. Hij kan zelfs op anderen overkomen als een crimineel. Op zijn best wordt hij een soort robot of zombie. U ziet dus dat het heel belangrijk is dat je verkeerd begrepen woorden opheldert.