Καμία μελέτη σχεδιασμού και στόχων δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς να εξετάσουμε το αντικείμενο του στρατηγικού σχεδιασμού. Είναι ζωτικής σημασίας ότι δικαιούται μελέτη σε βάθος και ως προς τον ορισμό και τη χρησιμότητά του, όσο και ως προς τη σχέση του με τις άλλες πλευρές της διοίκησης. 

Ο όρος «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ» προέρχεται από τη λέξη

στρατηγός–που με τη σειρά της προέρχεται από τις λέξεις «

στρατός» και «

άγω» (= οδηγώ)– και από την κατάληξη -ική, που δηλώνει «σχέση προς». 

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ επομένως, σύμφωνα με τον ορισμό του λεξικού, αναφέρεται σ’ ένα σχέδιο για τη γενική διεξαγωγή ενός πολέμου ή τμήματος αυτού. 

Επίσης, μέσω της επαγωγής (της συναγωγής, δηλαδή, ενός γενικού συμπεράσματος από γνωστά περιστατικά) έχει καταλήξει να σημαίνει και ένα σχέδιο για τη γενική διεξαγωγή, με επιδέξιο τρόπο, μιας σειράς λειτουργιών οι οποίες ανήκουν σε ένα ευρύτερο πεδίο και έχουν σκοπό την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου ή αποτελέσματος. 

Αυτού του είδους η κατάρτιση σχεδίων γίνεται στα ανώτερα κλιμάκια, επειδή, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να γίνει με βάση τη γενική επισκόπηση της υπάρχουσας κατάστασης. 

Είναι μια δήλωση των μελλοντικών σχεδίων για την εκπλήρωση ενός γενικού αντικειμενικού σκοπού, ενώ σύμφυτη στον ορισμό είναι και η ιδέα της έξυπνης χρήσης των διαθέσιμων μέσων ή της χρήσης ελιγμών , για να φανούμε πιο έξυπνοι από τον εχθρό και να τον νικήσουμε κατ’ αυτό τον τρόπο ή για να ξεπεράσουμε υπάρχοντα εμπόδια προκειμένου να πετύχουμε τον αντικειμενικό μας σκοπό. 

Η κεντρική στρατηγική, που καταρτίζεται στην κορυφή, καλύπτει σαν ομπρέλα τις ενέργειες των κλιμακίων που βρίσκονται παρακάτω. 

Αυτό σημαίνει στρατηγικός σχεδιασμός.

Ο Ρόλος του

Ο ρόλος του στρατηγικού σχεδιασμού είναι να προσφέρει καθοδήγηση για τις ενέργειες όλων των κατώτερων κλιμακίων. Όλα τα σχέδια τακτικής, τα προγράμματα και οι επιχειρήσεις που πρέπει να εκτελεστούν σε κατώτερα κλιμάκια προκειμένου να επιτευχθεί ο αντικειμενικός σκοπός, απορρέουν από το στρατηγικό σχέδιο που καταρτίζεται στην κορυφή. Όλα αυτά συντονίζονται με βάση το γενικό σχέδιο. 

Αυτό μας δείχνει ξεκάθαρα γιατί η κατάρτιση στρατηγικών σχεδίων είναι τόσο ζωτικής σημασίας και γιατί πρέπει να γίνεται από το ανώτερο σώμα σχεδιασμού, αν θέλουμε η διοίκηση να είναι αποτελεσματική και επιτυχημένη. 

Τι συμβαίνει όταν δεν υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός; Λοιπόν, τι συμβαίνει κατά τη διεξαγωγή ενός πολέμου όταν δε γίνεται καθόλου στρατηγικός σχεδιασμός; 

Στρατεύματα-κλειδιά παραμένουν ακάλυπτα και χωρίς υποστήριξη σε περιοχές-κλειδιά, ενώ άλλα στρατεύματα δίνουν άσκοπες μάχες σε κάποιο δευτερεύον προκεχωρημένο φυλάκιο.. Τα εφόδια και τα πυρομαχικά θα μπορούσαν να σταλούν σε λάθος περιοχή ή να μη σταλούν καθόλου. Τα επακόλουθα είναι αντικρουόμενες εντολές, μπλοκαρισμένες γραμμές και μπερδεμένοι ελιγμοί, σπατάλη των διαθέσιμων μέσων και χαμένες μάχες. Μαζί με την έλλειψη σχεδίου απουσιάζει και ο συντονισμός, και παρουσιάζεται μια σκηνή σύγχυσης και διασκόρπισης. Με λίγα λόγια, καταστροφή. 

Πόσο διαφορετικό είναι αυτό από μια δυνατή, συντονισμένη, ξεκάθαρη ορμή προς την επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού! 

Αν τα μεταφέρουμε όλα αυτά στη δική μας ασχολία, θα δούμε ακόμη πιο ξεκάθαρα για ποιο λόγο η κατάρτιση στρατηγικών σχεδίων πρέπει να γίνεται στα ανώτερα επίπεδα της διοίκησης. Η λέξη-κλειδί εδώ είναι η λέξη «έγινε». Δεν μπορούμε να αμελήσουμε ή να εγκαταλείψουμε το στρατηγικό σχεδιασμό. Δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι έγινε. Πρέπει να γίνει, να δηλωθεί και να γνωστοποιηθεί τουλάχιστον στα αμέσως κατώτερα επίπεδα της διοίκησης, έτσι ώστε να μπορεί να υπάρξει συντονισμός και σωστός καθορισμός στόχων. 

Σκοπός και Στρατηγικός Σχεδιασμός

Ένα στρατηγικό σχέδιο αρχίζει με την παρατήρηση μιας κατάστασης που χρειάζεται χειρισμό ή με ένα στόχο προς επίτευξη. 

Συνοδεύεται πάντοτε από μια δήλωση του καθορισμένου σκοπού ή σκοπών προς επίτευξη. 

Μόλις καθοριστεί ο σκοπός, μπορούμε να αντλήσουμε από αυτόν διάφορα στρατηγικά σχέδια. 

Μπορούμε να πούμε ότι ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟ ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ, ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΝΑΣ ΣΚΟΠΟΣ ΦΑΝΕΡΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ ΜΕ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΑΝΟΗΤΑ ΛΑΘΗ. 

Κάθε στρατηγικό σχέδιο μπορεί να περικλείει έναν αριθμό κύριων ενεργειών που χρειάζεται να γίνουν από έναν ή περισσότερους τομείς, προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός. Αυτές οι ενέργειες εκφράζονται με πολύ γενικούς όρους, επειδή αποτελούν μια διατύπωση του αρχικού γενικού σχεδίου που έχει γίνει ήδη. Απ’ αυτές μπορεί κανείς να καταρτίσει σχέδια τακτικής. Αλλά όλα αυτά πρέπει να εναρμονίζονται. 

Ένα στρατηγικό σχέδιο σαν αυτό, όχι μόνο διορθώνει μια άσχημη κατάσταση αλλά και τη μετατρέπει σε μια δραστηριότητα που γνωρίζει μεγάλη εξάπλωση και είναι πολύ προσοδοφόρα για το μέλλον ολόκληρης της εταιρείας. 

Αυτό που προσπαθεί να πετύχει κανείς είναι να βγάλει την εταιρεία από την άσχημη θέση και να την κάνει να εξαπλωθεί, ώστε να φτάσει σ’ ένα εκπληκτικό επίπεδο βιωσιμότητας. 

Η κατάρτιση των σχεδίων τακτικής θα γινόταν απ’ αυτό το στρατηγικό σχέδιο, παίρνοντας τους γενικούς στρατηγικούς στόχους και αναλύοντάς τους σε ακριβείς ενέργειες με επακριβώς καθορισμένους στόχους που θα οδηγούσαν στην εκτέλεση του στρατηγικού σχεδιασμού. 

Θα δούλευαν πολλοί άνθρωποι σ’ αυτό, και θα ήταν ουσιώδες, ο σκοπός να είναι σε όλους ξεκάθαρος και να μην υπάρχει καμιά εσωτερική διαμάχη όσον αφορά την καμπάνια στο σύνολό της. Διαβάζοντας κανείς αυτά τα σχέδια, μπορεί να μην έβλεπε τη σπουδαιότητα της καμπάνιας, εκτός κι αν καταλάβαινε την κατάσταση και είχε ένα γενικό σκοπό από τον οποίο να μπορούσε να αντλήσει τα σχέδια τακτικής. 

Είναι πολύ συνηθισμένο, κατά την εκτέλεση ενός στρατηγικού σχεδιασμού με σχέδια τακτικής, να κρίνουμε ως αναγκαία την τροποποίηση κάποιων στόχων τακτικής ή την προσθήκη νέων ή ακόμη και την εγκατάλειψη κάποιων στόχων που αποδεικνύονται περιττοί. 

Η διοίκηση βάσει σχεδίων τακτικής τα οποία απορρέουν από το στρατηγικό σχεδιασμό αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, μια τέχνη από μόνη της, άρα αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη. 

Επομένως, αν υπάρχει ένας καλός σκοπός βάσει του οποίου να μπορούμε να συντονίσουμε τα πράγματα, μπορούμε στη συνέχεια να σκεφτούμε τη στρατηγική ενέργεια που χρειάζεται για την εκπλήρωσή του και μπορούν ν’ ακολουθήσουν τα σχέδια τακτικής για την υλοποίηση των στρατηγικών σχεδίων. 

Μ’ αυτό τον τρόπο, μια ομάδα μπορεί να ακμάσει και να προκόψει. Όταν όλες οι δυνάμεις εναρμονίζονται και δίνουν από κοινού την ώθηση, μπορεί να παραχθεί τεράστια ισχύς. 

Άρα δηλώνουμε το σκοπό, κι από εκεί και πέρα αποφασίζουμε ποια στρατηγική θα χρησιμοποιηθεί για την εκπλήρωσή του, πράγμα που δημιουργεί μια γέφυρα ανάμεσα στο σκοπό και στη δυνατότητά του να υλοποιηθεί μέσω της τακτικής. 

Όταν έχουμε διατυπώσει το στρατηγικό σχέδιο μαζί με το σκοπό του, το αμέσως χαμηλότερο επίπεδο διοίκησης το παίρνει και το μετατρέπει σε σχέδια τακτικής. 

Στρατηγικός Σχεδιασμός σε Αντιπαραβολή με Σχεδιασμό Τακτικής

Η στρατηγική διαφέρει από την τακτική. 

Αυτό είναι ένα σημείο που πρέπει να κατανοηθεί ξεκάθαρα από τα διάφορα κλιμάκια της διοίκησης. 

Υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε ένα στρατηγικό σχέδιο και ένα σχέδιο τακτικής. 

Ενώ ο σχεδιασμός τακτικής χρησιμοποιείται για να κερδίσουμε μια μάχη, ο στρατηγικός σχεδιασμός χρησιμοποιείται για να κερδίσουμε ολόκληρη την εκστρατεία. 

Ενώ το στρατηγικό σχέδιο είναι ένα ευρείας κλίμακας μακροπρόθεσμο σχέδιο για την εξασφάλιση της νίκης, ένα σχέδιο τακτικής μας πληροφορεί ακριβώς για το ποιος πρέπει να μετακινήσει τι και πού, και τι ακριβώς να κάνουμε σ’ αυτό το σημείο. 

Τα σχέδια τακτικής πρέπει να εντάσσονται στο στρατηγικό σχέδιο και να το ολοκληρώνουν. Κι αυτό πρέπει να το κάνουν με επακριβώς καθορισμένους και εφικτούς στόχους. 

Αυτό σημαίνει διοίκηση, στην ουσία. 

Η Γέφυρα ανάμεσα στο Σκοπό και στην Τακτική

Ένα λάθος που γίνεται συνήθως από ανεκπαίδευτα μέλη του προσωπικού είναι ότι μεταπηδούν από το σκοπό στο σχεδιασμό τακτικής, παραλείποντας το στρατηγικό σχέδιο. Κι αυτό δε φέρνει αποτέλεσμα. Ο λόγος για τον οποίο δε φέρνει αποτέλεσμα είναι πως, αν το σχέδιο τακτικής, με τους καθορισμένους στόχους του, δεν είναι ευθυγραμμισμένο μ’ ένα στρατηγικό σχέδιο, θα βγει από την πορεία του.. 

Το σημείο που πρέπει να καταλάβουμε εδώ είναι ότι ο στρατηγικός σχεδιασμός δημιουργεί το σχεδιασμό τακτικής. Δεν πρόκειται να πετύχουμε το σκοπό μας, αν δεν έχουμε σκεφτεί και αν δε χρησιμοποιούμε μια στρατηγική. Και, με βάση αυτή τη στρατηγική, καταλήγουμε στις κινήσεις τακτικής που πρέπει να γίνουν για την εφαρμογή της στρατηγικής. Αλλά, αν μεταπηδάει κανείς από το σκοπό στην τακτική, αγνοώντας τη στρατηγική, δε θα έχει επιτυχία. 

Έτσι, μεταξύ σκοπού και τακτικής υπάρχει πάντα το βήμα της κατάρτισης στρατηγικών σχεδίων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το στρατηγικό σχέδιο είναι ένα μέσο για να βάλουμε τον ίδιο το σκοπό σε λειτουργία. 

Πρόκειται, στην ουσία, για ένα σχέδιο που έχει να κάνει με την εξυπνάδα. 

Μπορεί κάποιος να γνωρίζει καλά το σκοπό και μπορεί να επινοήσει έναν αριθμό από στόχους τακτικής που να σχετίζονται μ’ αυτόν το σκοπό. Και πιθανόν οι στόχοι οι ίδιοι να έχουν αποτέλεσμα. Αλλά ο σκοπός είναι να διευθετηθεί μια κατάσταση και αν κάποιος δεν έχει ένα στρατηγικό μέσο για να το κάνει αυτό, μπορεί να βρεθεί και πάλι αντιμέτωπος με το ίδιο πρόβλημα. 

Με την εγκαθίδρυση της πραγματικής γέφυρας ανάμεσα στο σκοπό και στην τακτική, η οποία είναι η στρατηγική πλευρά του πράγματος, ο σκοπός θα έχει κάποιες πιθανότητες επιτυχίας.